Geografik atamalar (1685)
Cho`qqi - tog`, tepa, qirlarning baland, nayzasimon, o`tkir, ko`pincha qattiq kristall, qattiq toshlardan iborat qismi.
Cho`qo`lak- cho`llarda bo`ta, o`tlar atrofida to`planadigan qum do`ngchasi; Cho`qo`laklar bir-birlari bilan qo`shilib, kichik-kichik qum homalarini (gryadalarini) hosil qiladi.
Cho`qqi- tog`, tepa, qirlarning baland, nayzasimon o`tkir, ko`pincha kristalli qattiq toshlardan iborat qismi. Tog`larning ba`zi eng baland qismi uchli bo`lmasa ham cho`qqi deyiladi. Dunyodagi eng baland cho`qqi Jomolungma 8848 metr Himolay tog`larida joylashgan.
Cho`l kuyugi - himoya po`sti - cho`l va dashtlarda tog` jinslari yuzasini qoplagan to`q qo`ng`ir - qora tusdagi yaltiroq yupqa qobig`i.
Cho`l tiplari - cho`llarning landshaft xususiyatlariga ko`ra xillari. Cho`l tiplarini ajratishda tuproq-grunt qoplami yetakchi rol o`ynaydi. O`rta Osiyo cho`llari quyidagi asosiy tiplarga bo`linadi: 1) qumli cho`llar; 2) gilli cho`llar; 3) gipsli cho`llar; 4) lyossli cho`llar; 5) taqirlar; 6) sho`rxok cho`llar.
Cho`l - 1) mo`tadil, subtropik, tropik mintaqalardagi juda qurg`oqchil kontinental iqlimli tekislik yerlar. Yillik yog`in miqdori odatda 200 mm dan oshmaydi. Potensial bug`lanish juda katta - ba`zan yog`indan 10-15 hissa ko`p. Mahalliy doimiy oqar suv butunlay yo`q. Suvsiz yoki qor tez eriganda suvga to`ladigan quruq o`zanlar uchrab turadi. Yer osti suvlari chuqurda va sho`r bosgan (asosan xlorid tuzli). Tuprog`i unumsiz, qatlami yupqa. O`simliklari juda siyrak bo`ta, o`tlardan iborat (saksovul, yulg`un, qo`uyonsuyak, cherkes, yantoq, sho`ralar, efemer va efemeroidlar, semizo`tlar). O`simliklar ko`pincha bargsiz, mayda bargli, sertuk, ildizi uzun bo`ladi. Hayvonlari ham o`ziga xos. Suv qidirib uzoqqa bora oladigan chopqir (sayg`oq, qulon) yoki o`simlik tarkibidagi suv bilan kifoyalanadigan (toshbaqa), yemishidagi suvga qapoat qiladigan (ilonlar), hayvonlardan va parrandalardan iborat. Ba`zi hayvonlar issiq yoz vaqtida uyquga ketadi, ba`zilari faqat tunda tirikchilik qiladi. Cho`ldarda yerlarni sun`iy sug`oribgina dehqonchilik qilish mumkin. Toshloq, gilli, shag`alli, qumli, sho`rxok cho`llar bo`ladi; 2) o`simlik kam, daraxt yo`q, kimsasiz keng joylar.
Cho`kindi jinslar - oldindan mavjud bo`lgan magmatic, metamorfik va boshqa tog` jinslarining yemirilib quruqlikda yoki suv havzalarining tubida to`planishidan paydo bo`lgan tog jinslari. Cho`kindi jinslar qat-qat va g`ovak bo`lib, ularda hayvon va o`simlik qoldiqlari uchraydi. Dona-dona (chaqiq), gilsimon, kimyoviy va organogen cho`kindi jinslar bo`ladi. Dona-dona (chaqiq) cho`kindi jinslar turli xil qattiq tog` jinslarining parchalaridan iborat bo`ladi (mayda va yirik shag`al, qum). Konglomerat va qumtosh ham dona-dona cho`kindi jinslardan tarkib topgan. Turli xil gillar gilsimon cho`kindi jinslardir. Kimyoviy cho`kindi jinslar xilma-xil moddalar suvli eritmalarining cho`kishidan vujudga keladi: tuzlar, gips, dolomit. Organogen cho`kindi jinslar o`simlik va hayvon qoldiqlarining to`planishidan paydo bo`ladi (boksit, ko`mir, yonuvchi slanets, bo`r, torf, bitum va b).
Chuqurlik mintaqalari - Dunyo okeanida suv osti landshaftlarining chuqurlik ortgan sari almashina borishi natijasida hosil bo`ladi. Chuqurlik ortgan sari suvning harorati, yoritilish darajasi, fizik-kimyoviy xossalari, suvdagi organik hayot o`zgara boradi. Dunyo okeanida quyidagi chuqurlik mintaqalari ajratiladi: 1) qirg`oq bo`yi yoki suv osti o`simliklari mintaqasi; 2) suv osti faunasi ustun turuvchi shelf mintaqasi; 3) materik yonbag`ri yoki okean chala cho`llari mintaqasi; 4) okean havzalarining tubi yoki okean sovuq sahrolari mintaqasi.
