BAS (ital.basso - pastki) - 1) erkaklarning past (yo`g`on) tovushi. Katta oktavadagi fa dan birinchi oktavadagi fa ga qadar bo`lgan oraliqdagi tovush. Ovozi keng ashulachilarda past va yuqori tomon yana kengayishi mumkin. Notalar B. kalitida yoziladi. “Gulsara” operasida Alloma, “Layli va Majnun” operasidagi Domla, “Maysara” operasidagi Qozi partiyalari B. uchun yozilgan; 2) yo`g`on tovush beradigan mis puflama cholg`u asbobi; ovoz hajmi bilan tubaga yaqin. Ko`p ovozli musiqa asarlarida eng pastki (yo`g`on) ovoz, partiya. Akkord (uchtovushlik, septakkord, nonakord) dagi eng past tovush.

BARMOQ TIZIMI, barmoq vazni - bo`g`inlar sanog`i, mutanosibligiga asoslangan she`r o`lchovi turi. B. t. o`ziga xos xususiyatlarga ko`ra aruz tizimidan farq qiladi. Barmoq vazni an`anaviy xalq atamasidir. B. t. jahon she`riyatidagi to`rtta: sillabik (bo`g`in), sillabik-tonik (bo`g`in-urg`u), tonik (urg`u) va kvantitativ (ya`ni bo`g`inlarning qisqa va cho`ziqligiga asoslangan) she`r tizimlaridan biri. Tonik tizim so`z urg`usi erkin bo`lgan tillarga mansub (mas.,rus tili va poeziyasida shunday, o`zbek tilida so`z urg`usi o`troq, shu sababli erkin vazn yo sarbast janri mustaqil she`r tizimi emas, balki u B. t.ga kiradi). B. t. atamasi sodda vazn (4Q4Q3, yo 6Q5), erkin vazn (vazn turi) ma`nolarida ham qo`llanadi. B. t. atamasi she`riy misralarning bo`g`inlarini barmoq b-n sanashdan kelib chiqqan.

BARKAROLA (barcarola, barca - qayiq) - qayiq haydovchi baliqchilar ashulasi. Venesiyada keng tarqalgan. Mungli sadolardagi vokal yoki cholg`u pesalardan ayrimlari shu nom bilan ataladi. Bunday asarlarda kuy va uning jo`r qismida ko`proq suv to`lqinlari tasvirlanadi.

BARITON (ital. baritono, yun. barus - vazmin, past; ton - tovush) - 1) erkak xonandalar ovozining bir turi, balandligi jihatidan bas b-n tenor oralig`ida. Diapazoni katta oktavadagi lya-si b-n birinchi oktavadagi sol o`rtasida. Lirik va dramatik turlarga bo`linadi.

BARGAK - 1) o`zbek xalq amaliy san`atida uchraydigan barg nusxa naqsh. Ayniqsa, miskarlikda rasm bo`lgan islimiy naqshlar orasida salmoqli o`rin tutadi; 2)

BARABAN - urma cholg`u asbob. Sadolari muayyan baland-pastlikka ega emas. Gardishi metall yoki yog`ochdan yasaladi. Bir yoki har ikki tomoniga teri qoplanadi. B. ikki xil bo`ladi: 1) kichik B., tirillama-rez tovush hosil qilish uchun bir tomonidagi teri tagidan 2 - 3 (konsert B.da - 4 - 10) tor tortiladi. YUmaloq uchli ikkita cho`p b-n chalinadi; 2) katta B., tovushi gumburlaydi, yo`g`on, ya`ni past bo`ladi. Uchiga yumaloq kigiz qoplangan cho`p-tayoqcha b-n chalinadi.

BANDURA (lot. pandura - uch torli soz) - torli tirnama ukraina xalq musiqa cholg`usi, dastasi kalta bo`lib, kosasi tuxum shaklida bo`ladi. Tarixiy manbalarga ko`ra, Bandura 16-asrda ham ishlatilgan. Bandurada 20 va undan ham ko`p tor bo`lib, dasta yoki qopqoqqa tortiladi. Turli uzunlikdagi bu torlarning qisqasi - baland (ingichka), uzunlari esa - past (yo`g`on) tovush beradi. Bandura barmoqlar (ba`zan maxsus plektr) bilan ijro etiladi.

BAND - 1) she`riy misralar turkumi. Sharq mumtoz she`riyatida qofiyalanish tartibiga ko`ra ikki misradan o`n misragacha bo`lgan B.lar mavjud. O`zbek xalq qo`shiqlarining aksariyati murabba` shaklidagi B.lardan tuzilgan, namunasi Mahmud Koshg`ariyning Devonu lug`otit turk asarida uchraydi. Hozirgi o`zbek she`riyatida uchlik, yettilik, to`qqizlik, o`nlik, o`n beshlik va o`n oltilik kabi o`nga yaqin B. turlari mavjud; 2) o`simliksimon naqshlarda o`simlik tanasini ifodalovchi yo`l, islimiy naqshlar tarkibiy qismi, tanobga nisbatan ikkilamchi. Barg, gul, kurtak, marg`ula, jingala kabi unsurlarga ega.