Matematik atamalar (159)
Giperbola (yunoncha hyperballo - «orasidan o`taman») - ikki uzluksiz tarmoqdan iborat bo`lgan 2-tartibli egri chiziq. Doiraviy konusni uning ikki yasovchisiga parallel tekislik bilan kesishdan hosil bo`ladi. Giperbola tekislikdagi M nuqtalarning geometrik o`rni bo`lib, bu nuqtalar bilan berilgan ikki nuqta (fokus)gacha bo`lgan masofalar farqi (mutlaq qiymati bo`yicha) o`zgarmasdir. Giperbola ikkitadan tarmoq, asimptota va direktrisaga ega bo`ladi. Ba`zi fizik jarayonlar giperbola asimptotalariga nisbatan tuzilgan u = j tenglama bilan ifodalangan qonunga muvofiq sodir bo`ladi.
Geometriya - (yunon. γη geo - «Er», μετρεω metreo - «o`lchayman») - matematika fani shakllari va shakliy munosabatlarini o`rganadigan bo`limi. Yer o`lchash bilan bog`liq ravishda paydo bo`lgan. Fazodagi geometrik jism xossalari va ular orasidagi bog`lanishlarni o`rganadi.
Geksaedr (yunoncha geks - «olti» va edra - «chegara»). Oltiburchak. Ushbu terminni qadimgi yunon olimi Аleksandriyalik Papp (miloddan avvalgi III asr) nomi bilan bog`lanadi.
Vertikal burchaklar - (lotincha verticalis - «chuqqidagi») birining tomonlari ikkinchisining tomonlari davomidan iborat bo`lgan burchaklar (1 va 2, 3 va 4 burchaklar). Ikki tekislik kesishganda hosil bo`ladigan va yoqlari biri ikkinchisining davomi bo`lgan ikki burchaklar ham vertikal burchaklar deyiladi. Vertikal burchaklar bir-biriga teng bo`ladi.
Vektor - (lotincha vector - «olib yuruvchi», «eltuvchi») bu son qiymati va yo`nalishi bilan aniqlanadigan kattalikdir, ya`ni vektor deb yo`nalishga ega bo`lgan kesmaga aytiladi. Vektor - geometriyaning asosiy tushunchalaridan biri bo`lib, u son (uzunlik) va yo`nalishi bilan to`la aniqlanadi. Ko`rgazmali bo`lishi uchun uni yo`naltirilgan kesma ko`rinishida tasavvur qilish mumkin. Аslida vektorlar haqida gapirilganda, hammasi o`zaro parallel bir xil uzunlik va bir xil yo`nalishga ega bo`lgan yo`naltirilgan kesmalarning butun bir sinfini nazarda tutish to`g`riroq bo`ladi. Ushbu terminni 1845-yilda irland olimi U. Gamilьton fanga kiritgan.
Bissektrisa - (lotincha bis - «ikki marta» i sectrix - «kesishuvchi») biror burchak uchidan chiquvchi va uni teng ikkiga bo`luvchi nur (to`g`ri chiziq). Burchakning simmetriya o`qi hisoblanadi. Macalan uchburchak bissektrisasi uning ichki burchagidan shu burchak qarshisida yotgan tomon bilan kesishish nuqtasigacha tushgan kesma. Uchburchak ichki burchaklarining uchala bissektrisasi bir umumiy nuqtada kesishadi, bu nuqta uchburchak ichiga chiziladigan aylananing markazi bo`ladi.
Binom - (lot. bi - «ikkilik», nomen - «ism) ikki algebraik ifodaning yig`indisi yoki ayirmasi.
Billion - (frants. billion, yoki milliard - milliard) - bir raqami va to`qqizta nol bilan yoziladigan son, ya`ni 109. Ba`zi davlatlar (masalan Frantsiya) da billion deyiladi.