Matematik atamalar (159)
Piramida - yunoncha pyramis, permeous - «qurilmaning yon biqini» yoki pyros so`zidan -«bug`doy», yoki pyra - «olov». Piramida (matematika) - bitta ko`pburchak (asos) va umumiy uchga ega bo`lgan uchburchaklar (yon yoqlar) bilan chegaralangan jism. me`morlikda - piramida shaklida, zinapoya yoki minorasimon qilib quriladigan monumental inshoot. Masalan, qadimgi Misrda fir`avnlarning qabrini piramida shaklida qurganlar.
Perpendikulyar - lotincha perpendicularis - «tik». To`g`ri chiziq (yoki tekislik)ni to`g`ri burchak ostida kesuvchi to`g`ri chiziq. Perpendikulyarning berilgan to`g`ri chiziq (yoki tekislik) bilan kesishish nuqtasi perpendikulyar asosi, perpendikulyarning biror nuqtasi bilan asosi orasidagi masofa perpendikulyar uzunligi deyiladi.
Perimetr - yunoncha peri - «atrofida», «yonida» va metreo - «o`lchayman». Yopiq egri chiziqning uzunligi. Ko`pburchakning perimetri uning hamma tomonlari yig`indisiga teng. Аylananing perimetri esa uning uzunligiga teng.
Parametr - grech.slovo parametros - «o`lchaydigan». 1) matematik formula va ifodalarda qo`llaniladigan kattalik. Parametr qiymatlari orqali biror to`plam elementlari bir-biridan farqlanadi. 2) texnikada - texnologik jarayon, hodisa, tizim, texnik qurilma va boshqalarning biror xossasini ifodalaydigan kattalik. Masalan, mexanik tizimlarda massa, ishqalanish koeffitsienti, inertsiya momenti va h.k.
Parallel to`g`ri chiziqlar - parallelos - «yonida yuruvchi». Bir tekislikda yotib, lekin kesishmaydigan to`g`ri chiziqlar. Ushbu termin Yevklidgacha Pifagor maktabida ishlatilgan.
Parallelogramm - yunoncha parallelos - «parallel» va gramma - «chiziq». Qarama qarshi tomonlari parallel bo`lgan to`rtburchak. Parallelogrammning qarama qarshi tomondlari tengdir. Parallelogrammning xususiy holi - kvadrat, romb. Parallelogramm dioganallari kesishish nuqtada teng ikkiga bo`linadi, simmetriya markazi hisoblanadi.
Parallelepiped - yunoncha parallelos- «parallel» va epipedos - «tekislik». Qaramaqarshi yoklari o`zaro parallel va teng parallelogrammlardan iborat oltiyoqlik. Parallelepipedning 8 uchi, 12 qirrasi bo`ladi. Yon qirralari asos tekisligiga tik bo`lgan parallelepiped to`g`ri, aks holda og`ma parallelepiped deyiladi.
Parabola - yunoncha parabole - «ilova». Ikki tartibli yassi egri chiziq; har bir nuqtasidan fokus deb ataladigan nuqta va direktrisa deb ataladigan to`g`ri chiziqqacha masofalari teng bo`ladi. Fokusdan o`tib, direktrisaga tik bo`lgan to`g`ri chiziq parabolaning o`qi, o`q bilan parabolaning kesishish nuqtasi uchi deyiladi. Parabola o`z o`qiga nisbatan simmetrik chiziqdir. Havo qarshiligi qisobga olinmasa, boshlang`ich tezligi vertikal bo`lmagan, erkin harakatlanayotgan jismning traektoriyasi parabola chizadi. Terminni fanga qadimgi yunon olimi Perglik Аpolloniy kiritgan.